خاطرات بند باز و بیگانه ای در میان ما

ماجرای سلطه یک بیگانه بر حریم شخصی و تلاش برای پس گرفتن آنچه به زور مورد تجاوز قرار گرفته، مسئله بسیار مهمی است که بارها دستمایه نگارش داستان‌ها و ساخت آثار سینمایی مختلفی شده است. فرقی نمی‌کند بیگانه مورد نظر، دشمنی خارج از مرزها باشد که به قصد لشکرکشی برای تصاحب یک سرزمین به میدان آمده یا فردی که بدون هیچ دلیلی قدم به ملک شخصی‌مان گذاشته و حاضر به رفتن نیست. آنچه اهمیت دارد، معنایی است که در پس این تلاش‌ها برای رهایی از دست بیگانه شکل می‌گیرد. در فیلم «خاطرات بندباز»، حامد رجبی با تکیه بر این سوژه، به معنایی عمیق و انسانی پرداخته و از نقطه نظر دیگری با ماجرای سلطه‌گری مواجه شده است. مروری داریم بر ابعاد مختلف این فیلم.

 

فیلمنامه | حامد رجبی که علاوه بر کارگردانی «پریدن از ارتفاع کم» و «خاطرات بندباز»، سابقه نگارش فیلمنامه‌های «فصل باران‌های موسمی»، «پرویز» و «درساژ» را هم دارد، در فیلم «خاطرات بندباز» به معنای عمیقی از ورود یک بیگانه به زندگی یک پدر و پسر تنها پرداخته است؛ پدر و پسری که تاب تحمل همدیگر را ندارند و مدام جدال می‌کنند. پدر خودش را صاحب همه چیز می‌داند و مدام به پسر گوش‌زد می‌کند که سربارش است و در آن خانه جایی ندارد. این ارتباط متزلزل، با ورود یک بیگانه و تسلطش بر حریم خصوصی آنها شکل دیگری پیدا می‌کند. حالا دیگر برای پس گرفتن خانه هم که شده، پیوند جدیدی میان آنها شکل می‌گیرد. از سوی دیگر با نگاهی جدید به بیگانه در این فیلم روبه‌رو هستیم؛ دختری که با وجود زورگویی نسبی، انگار قرار است به زندگی آنها معنایی بدهد و یادشان بیاورد که مدت‌هاست در روزمره‌گی خودشان غرق شده‌اند و لذت زندگی را نچشیده‌اند. درواقع حامد رجبی از معنای بیگانه اینبار در جهت شکل‌گیری هدف زندگی استفاده می‌کند و معنای جدیدی می‌سازد.

فرزاد موتمن در نخستین تجربه بازیگری‌اش در کنار میر سعید مولویان بازی باورپذیری دارد | 

 

کارگردانی | «خاطرات بندباز» فیلمی تجربی است و به همین دلیل هم شاید ریتم آن برای مخاطبی که دنبال یک فیلم پرماجرا و قصه‌گوی صرف است کُند به نظر برسد، اما حامد رجبی به عمد ماجراهای فیلمش را در آرامش پیش می‌برد تا از این روند منطقی زندگی آنها به نفع شکل‌گیری درست روابط و انتقال معنایی که مدنظر دارد استفاده کند. اکثر سکانس‌ها داخلی هستند و به همین دلیل هم دیالوگ‌ها، حالا چهره‌ها و همچنین حرکات شخصیت‌ها در طول فیلم اهمیت زیادی پیدا می‌کند. بخش مهمی از فیلم با سه بازیگر پیش می‌رود و سایر بازیگران حضوری محدود در حد یکی‌دو سکانس دارند اما با همه این اوصاف فیلم، خسته‌کننده به نظر نمی‌رسد.

 

بازیگران | فرزاد موتمن که سالیان سال است او را به عنوان کارگردان مطرح سینما می‌شناسیم، یکی از بازیگران اصلی این فیلم است؛ کارگردانی که پیش‌تر تجربه بازیگری نداشته و اتفاقا به‌خوبی از پس ایفای این نقش برمی‌آید. او ابتدای فیلم در قامت پدری مقتدر ظاهر می‌شود. مدام برای دیگران خط‌ونشان می‌کشد و پسرش را تحقیر می‌کند اما رفته رفته وقتی با تهدید مواجه می‌شود و زندگی‌اش را در خطر می‌بیند، تغییر رویه می‌دهد. آرام‌تر می‌شود و ترس و نگرانی را می‌شود از تمام رفتارهایش درک کرد. میرسعید مولویان که سال 1398 برای بازی در فیلم‌ «تومان» به کارگردانی مرتضی فرشباف، نامزد سیمرغ شد و بازی‌اش در سریال «خاتون» تینا پاکروان هم بسیار مورد توجه قرار گرفت، در این فیلم ایفاگر یکی دیگر از نقش‌های اصلی است؛ پسری که به واسطه ورود یک دختر به خانه‌شان، رفته رفته از پیله‌ای که برای خودش ساخته بیرون می‌آید و با نگاهی متفاوت به زندگی روبه‌رو می‌شود. مولویان در این نقش متفاوت و باورپذیر ظاهر شده و بار دیگر ثابت کرده بازیگری توانمند است. او این روزها فیلم «جنگل پرتقال» را هم روی پرده دارد. معصومه بیگی سومین بازیگر اصلی فیلم است؛ شخصیت بیگانه‌ای که زندگی این دو نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد. او مکمل خوبی برای این زوج پدر و پسر به حساب می‌آید.

 

طراحی صحنه | بخش مهمی از داستان فیلم در یک خانه روایت می‌شود؛ خانه‌ای به نسبت قدیمی که پدری سنت‌گرا به آن چسبیده و حاضر نیست به هیچ شکل برای تغییراتی در آن اقدام کند. این خانه کم وسیله است و منطبق با سادگی زندگی دو مرد در یک خانه شکل گرفته است. با این حال پدر معتقد است که هیچ چیز را نباید دور ریخت و تمام ابزار و وسایل قدیمی را در اتاقی انبار کرده است. با ورود دختر و ماندگار شدن او، کم کم از دست این ابزار قدیمی خلاص می‌شوند. خانه خالی‌تر از قبل به نظر می‌رسد. به واسطه تلاش‌هایی که برای فراری دادن بیگانه از خانه انجام می‌دهند، رفته‌رفته سرما خانه را می‌گیرد، ترک‌های سقف بیشتر می‌شوند، دیوارها زرداب می‌اندازند و به طور کلی خانه در معرض نابودی قرار می‌گیرد. درواقع کارگردان از خانه به عنوان یک شخصیت با هویت خاص استفاده کرده و ارتباط معناداری میان این خانه با آنچه در روند داستان در جریان است ساخته است.

 

«خاطرات بندباز» به کارگردانی حامد رجبی با بازی فرزاد موتمن، میرسعید مولویان، معصومه بیگی و … در گروه هنر و تجربه درحال اکران است. تهیه‌کنندگی این فیلم را سمیرا و روح الله برادری برعهده داشته‌اند.