نشست نقد و بررسی فیلم «عروسک» به کارگردانی زنده‌یاد اصغر یوسفی‌نژاد، با حضور جلیل اکبری صحت تهیه‌کننده، فیروز عاقلی، فاطمه اسمعیلی، ناصر هاشمی و سویل شیرگیر بازیگران این فیلم، جمعه ۲۸ اردیبهشت در پردیس سینمایی باغ کتاب تهران برگزار شد. مدیریت این جلسه را محمود گبرلو منتقد سینما بر عهده داشت.
«عروسک» یکی از ۱۶ فیلم بخش سینمایی نخستین دوره جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی است. داستان درباره ایوب است که اقوام و آشنایان خود را برای عروسی دعوت کرده، درحالی‌که هنوز پرونده شمسی همسر قبلی‌اش در اداره پلیس باز است و همسر جدیدش را به کسی معرفی نکرده تا همه سورپرایز شوند.
نشست نقد و بررسی فیلم با ادای احترام حضار به زنده‌یاد یوسفی‌نژاد که شهریور ۱۴۰۱ درگذشت، آغاز شد و پس‌ازآن گبرلو گفت: «ساخت فیلم "عروسک" بسیار سخت بود و در سینمای ایران یک پدیده است. کارگردان این فیلم خیلی دیر شناخته شد و متأسفانه زود او را از دست دادیم.»
سپس جلیل اکبری صحت با بیان این که از دهه ۱۳۷۰ با یوسفی‌نژاد آشنا شده است، گفت: «او سه‌گانه‌ای درباره مرگ، عروسی و تولد در ذهن داشت که به زبان ترکی ساخته شوند. چهار سال پیش‌تولید فیلم "عروسک" شروع شد اما شیوع کرونا برنامه‌های ما را به هم زد. بعدازآن هم مشکلات زیادی برای نمایش فیلم پیش آمد که به پخش جهانی آن آسیب زیادی وارد کرد. فیلم در جشنواره ونیز پذیرفته شده بود، اما به دلیل نداشتن مجوز و توقیف فیلم، نتوانستیم آن را به جشنواره ارسال کنیم و همین عوامل باعث سکته و فوت کارگردان فیلم شد.»
اکبری صحت ادامه داد: «پس‌ازآن تلاش کردم تا مجوز نمایش فیلم را بگیرم و متوجه شدم کسانی که مانع نمایش فیلم هستند اصلاً متوجه معنی و مفهوم آن نشده‌اند.»
پس‌ازآن عاقلی گفت: «من اولین نفری بودم که سال ۱۳۹۷ برای ایفای نقش در این فیلم انتخاب شدم. آقای یوسفی‌نژاد مرا کاملاً تغییر داد و زمانی که کاملاً تخلیه شدم، این نقش روی من نشست. من قبلاً نقش‌های جدی در تئاتر بازی می‌کردم و نقش من در نمایش "ملاقات بانوی سالخورده" کمک زیادی به ایفای نقش در این فیلم کرد. یوسفی‌نژاد خیلی با ما کار کرد و چهار سال تمرین کردیم تا به نقش‌های خود برسیم.»
عاقلی ادامه داد: «همیشه می‌گویم کارگردان‌های شهرستان‌ها باید جسارت داشته باشند و آثاری بسازند که به جشنواره‌ها وارد شوند. من از سال ۱۳۵۱ بازیگری را آغاز کردم، اما تازه امروز دیده می‌شوم. به همین دلیل باید از دست‌اندرکاران جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی تشکر کنم.»
سویل شیرگیر بازیگر نقش مهری درباره نحوه انتخاب خود برای بازی در فیلم «عروسک» گفت: «قبلاً قرار بود نقش اصلی فیلم "اِئو" (خانه) را بازی کنم، اما به دلیل مشغله تحصیلی امکان آن نبود. برای این فیلم هم سن من برای ایفای نقش خواهر ایوب کم بود، اما با راهنمایی‌های ناصر هاشمی و اصغر یوسفی‌نژاد توانستم برای این نقش آماده شوم. بااین‌حال ۱۰ روز قبل از فیلمبرداری مادر خود را از دست دادم و شرایط خیلی بدی داشتم، اما به دلیل تعهد اخلاقی به گروه، بازی در این نقش را انجام دادم.»
فاطمه اسمعیلی گفت: «من قبلاً با آقای یوسفی‌نژاد کار کرده بودم و با این که نقش زری برایم ابتدا قابل درک نبود ولی با کمک آقای هاشمی توانستم زری را در خودم پیدا کنم.»
پس‌ازآن ناصر هاشمی گفت: «من ۳۰ سال با آقای یوسفی‌نژاد در صدا و سیمای تبریز همکار بودم، اما رابطه چندانی با هم نداشتیم. من نقش‌های طنز بازی می‌کردم و یک بار در گفت‌وگویی با یوسفی‌نژاد از او خواستم به من نقشی بدهد. وقتی نقش عاقد را در فیلم "عروسک" به من داد احساس کردم جای مانور زیادی ندارد، اما یوسفی‌نژاد خیلی ماهرانه ما را هدایت می‌کرد و بازیگران از عهده نقش خود برآمدند.»
در ادامه اکبری صحت گفت: «این فیلم پلان‌سکانس است، اما چهار کات می‌خورد و قرار بود هر بخش ۳۰ دقیقه باشد. درنهایت ما ۱۱۹ دقیقه فیلم داشتیم و زمانی که برای صداگذاری رفتیم ناگهان یوسفی‌نژاد گفت فیلم خیلی بلند است. با چند نفر دیگر هم مشورت کردیم و متوجه شدیم نظر آنها هم این است. به همین دلیل کارگردان تصمیم گرفت بخش دوم را که گسترش داستان است حذف کند، درنتیجه بازی تعدادی از بازیگران حذف شد و فیلم ۹۰ دقیقه شد، اما قرار بر این است که در نماوا نسخه ۱۱۹ دقیقه‌ای هم قرار بگیرد.»
او با بیان این که نقش عاقد به دلیل حضور هاشمی پررنگ‌تر شد، افزود: «از آن بخش فیلم که ایوب سبیل خود را می‌زند بازی‌ها بداهه است و در سکانس آخر بازیگران بدون فیلمنامه کار کردند. همه چیز کاملاً غافلگیری بود و بازیگران حتی از وجود عروسک پایان فیلم هم خبر نداشتند.»
اکبری صحت ادامه داد: «چند سوپراستار تقاضا داشتند نقش‌های این فیلم را بازی کنند، اما یوسفی‌نژاد قبول نکرد. او روی هنرمندان تبریز تعصب داشت. همه گروه مانند یک خانواده به هم کمک می‌کردند و این فضایی بود که یوسفی‌نژاد ایجاد کرده بود.»
عاقلی هم درباره تمرین‌های طولانی برای این فیلم گفت: «با وجود تمرین‌های زیاد، چیزی برای ما تکراری نشد و همیشه نوآوری‌هایی در کار بود. کارگردان دست ما را کاملاً باز می‌گذاشت و بداهه دیالوگ می‌گفتیم یا حرکت‌ها را تغییر می‌دادیم.»
اکبری صحت با اشاره به این که یوسفی‌نژاد حتی هنگام کار بداهه کاملاً کلاسیک کار می‌کرد، توضیح داد: «او تمام جزییات را می‌نوشت، اما وقتی به فرم این کار رسید به دو دلیل بدون کات فیلم را ساخت. یکی این که دوستانش گفتند کاری که در فیلم "اِئو" کردی مناسب این فیلم است. دوم این که می‌خواست روح سرگردان شمسی حس شود و این شیوه فیلمبرداری توسط حمید مهرافروز توانست این حس را انتقال دهد.»
او درباره زبان فیلم گفت: «ابتدا تصمیم داشتیم یک نسخه هم دوبله کنیم چون زیرنویس به فیلم آسیب می‌زند، اما پس از فوت کارگردان نخواستم هیچ تغیری در فیلم بدهم.»
در ادامه عاقلی گفت: «ما باید مراقب سرمایه‌های کشور باشیم و نگذاریم به سرنوشت یوسفی‌نژاد دچار شوند.»
هاشمی نیز گفت: «از موسسه فرهنگی هنری فصل هنر تشکر می‌کنم که در دو سال توقیف فیلم، یک اکران خصوصی در سالگرد آقای یوسفی‌نژاد برگزار کرد. من بعد از ۴۵ سال کار مستمر اولین بار است جایی نشستم که حرف بزنم. این جشنواره باعث شد چنین امکانی فراهم شود و امیدوارم جشنواره ادامه پیدا کند تا هنرمندان شهرستانی دیده شوند.»
اکبری صحت با بیان این که صفیه اصلانی همسر اصغر یوسفی‌نژاد پس از فوت او بسیار محکم پای فیلم ایستاد، گفت: «تمام همکاران تولید این فیلم بیش از قرارهایی که داشتیم کار کردند و از همه آنها متشکرم. بعد از چند سال رفت و آمد به تبریز فکر می‌کنم یکی از شهرهای مناسب برای فیلمسازی است. علاوه بر این که خزانه بازیگری است، خود شهر هم امکانات زیادی برای ساخت فیلم دارد. به نظر من تبریز، اصفهان و رشت بسیار مناسب فیلمسازی هستند.»
او در پایان گفت: «وجود جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی بسیار لازم و ضروری است، چون سینمای مستقل و دگراندیش می‌تواند اینجا دیده شود.»
جشنواره ملی فیلم اقوام ایرانی با شعار «اقوام، ریشه ایران‌زمین» تا ۳۰ اردیبهشت در پردیس سینمایی باغ کتاب ادامه دارد.
