واهمه های دیدار در لحظه های لرزش دل و دست تا بهت چشم و خیال

 

1- واهمه ای ندارم که بگویم میانه خوبی با سینمای مکان ندارم سینمایی که زیبایی ، قدرت معماری ، سبک های تزیینی بناها ، ایستادگی و پایداری از پس سالها هجوم باد و آب و دستبردهای انسانی را بازنمایی می کند و گاه با صداهایی لرزان و خش دار و زخمی و یا گفتارهایی آهنگین و ملیح و لطیف ذهن آدمی را به حسی ترد وشکننده پیوند می زند و غوغایی از زمان های از دست رفته و حماسی و تراژیک به راه می اندازد و دور افتادگی و تنهایی و غربت و بی مهری را آشکارا فریاد می زند و یا چنان مکان را قدسی می کند که انگار تمام هستی با معصومیت و پاکی عجین شده است.

 

2- واهمه ای ندارم که بگویم میانه چندان خوبی  با سینمای شخصیت هم ندارم سینمایی که یک ریز از آدم های گمشده در غباری می گوید که عبورهای زخمی در هزار پیچ و خم و چندین و چندین گذرگاه زیستن های فکری ، فلسفی ، اجتماعی ، سیاسی ، فقر و ناداری های روستایی و شهری ، جنگلی ، کوهستانی ، بری و بحری را  تجربه و روایت می کنند اما مردمان پراکنده در این جا و آن جا آن ها را چندان نمی شناسند و گاه حتی به یاد هم نمی آورند و نمی دانند آینه تمام قد خودشانند در هیبت هایی دیگر .

 

3- واهمه ای ندارم که بگویم در های و هوی زمانه گم شده در غوغا و آشوب و تکیده در غبار، میانه چندان سرشار از شور وشوق وشیدایی با سینمای شاعرانه هم ندارم که با رنگ و نور وصدا ، روایتی از طبیعت می کند؛ انگار که آدمی خود بخشی از همین طبیعت نیست و یا آدمی  آن  هیبت رهاشده در زمین و آسمانی نیست که جلجتای رنج را بر دوش انداخته است و تاج خاری از جفاو جور بر سر.  تشنه ای هراسان در بیابان ، لرزنده ای در تندباد ، وحشت زده ای در تنگنای تخته سنگ هایی تیز و سخت و هراس سقوط ، آفتاب زده ای در افق پرموج و کف آلود دریا . بادبادکی رهاشده درباد ، تک درختی غریب چسبیده بر بلندای تپه ای دور دست ، لنگه کفشی رهاشده در کوچه ای بی عبور ، پنجره ای بسته بر ازدحام های دست و فریاد و عربده و خون .

4- اما واهمه دارم که نگویم اگر این همه نبود چه چیزی برای دیدن باقی می ماند جز تصاویر متحرک و صداهایی گنگ از مکان ها ، قاب ها ، آینه های خاک گرفته ، درهای بسته ، پنجره های شکسته ، آدم های عریان مفلوک  و عبورهای تکراری روزهای بی هجوم و حادثه و سکوت و زمزمه و فریاد .

 

این ها را گفتم تا بگویم وقتی به تماشای فیلم مستند ایساتیس که علیرضا دهقان با صبوری روزها و مرور و مرارت و دلبستگی و لمس زمان و مکان و تماشای گذشته و جاری ساخته بود؛ نشستم حواسم بود دربهت مکان و آدم ها وشعر و نور ورنگ غرق نشوم و ببینم او چه روایتی از ایساتیس دارد مکان زده شده است تا از شهری باستانی با معماری کویری ، کوچه ها وساباط ها و هشتی ها و بادگیرها و آب انبارها ، بازارهای از دست رفته و آدم های فراموش شده ، سقاخانه های بی آب ، زورخانه های بی زنگ و بی پهلوان ، کوچه های ساکت ساکن با عبور دوچرخه سواری چون تک سوار خسته تاریخ در جستجوی هویت های گمشده بگوید و یا از شهری تاریخی و ریشه دار و مردمانی استوار و ایستاده در تپش خورشید و تبدار از هرم آتش و ترک خوردگی خاک ، چیزی و جایی و سهمی از همه بودن های آدمی و طبیعت و تجربه کردن های دیداری وشنیداری همراه با مناسک و آئین ها و سنت ها وباورها بی هیج امر منگنه شده بر ذهن و هوش و حواس.

 

این ها بود اما چیزی دیگر برفراز استاده بود که همه این ها را فراتر از دیدن های پیشینی نه به چشم که به گوش و دل و حواس و احساس می نشاند و آن راویانی فرا انسانی بودند که روایت خویش را از فراز و فرود و سکوت وسکون و تداوم و پیوستگی با تکیه بر حضور زیستن و ساختن و فرهنگ و تمدنی دیرینه بنیاد و پیوسته در یاد می گفتند حضوری گاه از فراز و گاه از میانه و پهلو و کنار و دور و نزدیک . گاه مست و پر طنین از موسیقی تراز شده با هر پستی وبلندی و فراز و فرود و گاه لغزنده و مماس با تن آبی که از دل زمین ، بی قرار و دلتنگ جاری می شد در زیر یک عبور گنگ از کوچه ای و خانه ای و حوضخانه ای و جویی و آب انباری و پاکنه ای . روایتی موسیقایی چنگ زنان بر دل وسینه ای پرهراس از مرگ با جنازه های چسبیده بر تن زمین سرد ودوزخی پهنه گرد و دایره وار دخمه ها و گاه ریتم و حرکت رقاصانه همراه با سفیدی عروسانه و پاک و نجیب و عفیف آیین های آب و تشنگی و امید باران ها در سال ها .

 

آب وباد و خاک و آتش ، اگرچه راویان ایساتیس بودند اما ایساتیس خود پنهان شده ای بود که تن به روایت مکان و زمان و بناها و آدم ها نداده بود انگار روحی در زایش های دایره گون از دوباره های حضور در دل و جان گستره ای اهورایی از سرزمینی پیوسته در جدال نور و تاریکی ، پویایی و ایستایی ، بردباری و تکیدگی ، خروش و خیزش بود . ایساتیس  ، رنگ و بوی و صدای ایران ماندگار در طول و عرض و ارتفاع و حجم بود  تماشایی مات و مبهوت وشاد و شنگولی بود که خودش را در آیینه ای تمام قد می دید و می نمایانید . سرزمینی که به طنازی و نرمی ، تاریخ و ادوار زیستن ها و فراموشانده شده هایش را  نشان می داد در قاب و قوس و قد آینه های نور وصدا و حرکت ، در نرمی لغزش ریگ ها و تپه ها ، در بلندای دخمه ها و گورها  ، در تنگناهای عبور باد از بادگیرهای قد برافراشته ، مناره های ایستاده بر کناره سردرگاه ها و انحنای گنبدها ، در هفت رنگ های آینه گون جا خوش کرده در تن درهای چوبی ، در ضرباهنگ چکش مسگری صبور ، در مسیر مردمان  سفید پوش در جستجوی آب در تن لم داده خاک بر بستر گسترده بیابان با چرخ زمان و طناب آویزان منتظر در دهانه چاه که ببیند این بار تن خاک نم دار شده است و قرار است آب از تن خاک بجوشد وبغلطد و به راه بیفتند چونان کودکی نو پا تا ناگهان از سرچشمه ای سر برآورد و موسیقی اوج بگیرد که زندگی جاری است .

 

ایساتیس را با همه واهمه ها ، فیلم جاری در روایت ها دیدم و در روایت ها شنیدم و همراه شدم با خاطره بادصبا و آتش زردشت و خاک باغ های سبز خیال مردمان و آب های جاری در تن چند لایه خاک های زمین .

 

 ودیگر این که  ایساتیس را بی حضور علیرضا دهقان ندیدم چرا که او خود برخاسته از فرهنگ و اندیشه و التهاب و سکوت و زخم و التیام ایساتیس بود بی این داشتن ها هرگز ایساتیس فیلمی دیدنی نمی شد .